So sánh Chi phí tạo ra doanh thu và Chi phí tương ứng với doanh thu theo quy định pháp luật Việt Nam

[Trần Văn Minh Khang]

Trong quy trình hoạt động của doanh nghiệp, việc xác định các loại chi phí hợp lý và phù hợp với quy định pháp luật là điều rất quan trọng. Hai khái niệm "chi phí tạo ra doanh thu" và "chi phí tương ứng với doanh thu" mặc dù có sự liên quan mật thiết, nhưng lại có những điểm khác biệt rõ rệt trong cách thức xác định và áp dụng đối với việc tính thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) tại Việt Nam. Dưới đây là bài so sánh giữa hai loại chi phí này.

1. Khái niệm cơ bản:​

• Chi phí tạo ra doanh thu:Chi phí tạo ra doanh thu là những khoản chi phí mà doanh nghiệp phát sinh trong quá trình sản xuất, kinh doanh nhằm mục đích tạo ra doanh thu. Các chi phí này được phép trừ vào doanh thu khi tính thuế TNDN, với điều kiện chúng phải hợp lý, có chứng từ hợp lệ và liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
• Chi phí tương ứng với doanh thu:Chi phí tương ứng với doanh thu là các chi phí phát sinh trực tiếp liên quan đến việc tạo ra, duy trì và bảo vệ doanh thu trong kỳ tính thuế. Đây là những chi phí trực tiếp có mối quan hệ rõ ràng và trực tiếp với doanh thu phát sinh trong kỳ. Chi phí này cũng cần được chứng minh và ghi nhận đúng kỳ để đảm bảo tính hợp lý trong việc xác định thu nhập chịu thuế.

2. Mối quan hệ với doanh thu:​

• Chi phí tạo ra doanh thu:Các chi phí này chủ yếu tập trung vào các chi phí chung cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp như chi phí quản lý, chi phí bán hàng, chi phí sản xuất chung, chi phí khấu hao tài sản cố định… Mặc dù các chi phí này đều có liên quan đến hoạt động kinh doanh, nhưng không phải lúc nào chúng cũng trực tiếp gắn với doanh thu từng sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể.
• Chi phí tương ứng với doanh thu:Các chi phí này có mối quan hệ trực tiếp với doanh thu của từng kỳ. Những chi phí này phải được ghi nhận ngay khi doanh thu phát sinh. Ví dụ, chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí vận chuyển hàng hóa… Đây là các khoản chi phí cần thiết để sản xuất hoặc cung cấp dịch vụ, từ đó tạo ra doanh thu trong kỳ.

3. Tính chất của chi phí:​

• Chi phí tạo ra doanh thu:Chi phí này có thể bao gồm nhiều loại chi phí gián tiếp, không phải tất cả đều trực tiếp liên quan đến việc tạo ra doanh thu. Ví dụ, chi phí marketing, chi phí nghiên cứu và phát triển sản phẩm, chi phí quản lý doanh nghiệp… Những chi phí này phục vụ cho mục tiêu dài hạn của doanh nghiệp, nhưng không trực tiếp gắn với từng đồng doanh thu cụ thể.
• Chi phí tương ứng với doanh thu:Chi phí này phải là những chi phí trực tiếp, rõ ràng và cụ thể để tạo ra doanh thu trong kỳ. Những chi phí này phải được ghi nhận và chứng minh ngay trong cùng kỳ với doanh thu mà chúng tạo ra, đảm bảo sự minh bạch và chính xác trong việc tính toán thu nhập chịu thuế.

4. Về mặt thuế TNDN:​

• Chi phí tạo ra doanh thu:Các chi phí này cần được doanh nghiệp chứng minh là hợp lý và phù hợp với quy định của pháp luật để được trừ vào doanh thu khi tính thuế TNDN. Không phải tất cả các chi phí đều được phép trừ mà phải tuân thủ các yêu cầu về tính hợp lý, có chứng từ hợp lệ, và liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh.
• Chi phí tương ứng với doanh thu:Chi phí này thường được trừ trực tiếp vào doanh thu trong kỳ tính thuế, với điều kiện chúng phải được ghi nhận đúng kỳ và có mối quan hệ trực tiếp với doanh thu đã phát sinh. Các chi phí này thường dễ dàng được chấp nhận trong việc tính toán thu nhập chịu thuế vì chúng có sự tương quan trực tiếp và rõ ràng với doanh thu.

5. Ví dụ minh họa:​

• Chi phí tạo ra doanh thu: Một doanh nghiệp sản xuất ô tô sẽ có các chi phí như chi phí quảng cáo sản phẩm, chi phí bảo trì nhà xưởng, chi phí thuê mặt bằng, chi phí khấu hao các máy móc sản xuất… Mặc dù những chi phí này có ảnh hưởng đến quá trình kinh doanh, nhưng chúng không phải là chi phí trực tiếp tạo ra từng chiếc ô tô mà doanh nghiệp bán ra.
• Chi phí tương ứng với doanh thu: Đối với cùng một doanh nghiệp ô tô, chi phí nguyên vật liệu (như thép, nhựa, linh kiện điện tử) và chi phí nhân công trực tiếp (như công nhân lắp ráp ô tô) là các chi phí tương ứng với doanh thu vì chúng trực tiếp tạo ra sản phẩm ô tô mà doanh nghiệp bán cho khách hàng.

Kết luận:​

Mặc dù "chi phí tạo ra doanh thu" và "chi phí tương ứng với doanh thu" đều liên quan đến quá trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, nhưng điểm khác biệt cơ bản nằm ở mức độ liên quan trực tiếp của các chi phí này đối với doanh thu. Chi phí tạo ra doanh thu có thể bao gồm cả chi phí gián tiếp, không nhất thiết phải gắn với doanh thu từng sản phẩm cụ thể, trong khi chi phí tương ứng với doanh thu phải có mối quan hệ trực tiếp và cụ thể với doanh thu trong kỳ. Do đó, việc phân biệt và áp dụng đúng các loại chi phí này là rất quan trọng trong việc tính thuế thu nhập doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định pháp lý và tối ưu hóa chi phí hợp lý trong hoạt động kinh doanh.

Các anh chị đi trước góp ý thêm giúp em để hoàn thiện thêm phục vụ cho công việc.