(TCT online) - Đây là nội dung chính của buổi tọa đàm “Gỡ vướng trong khởi kiện trốn đóng bảo hiểm xã hội (BHXH)” do Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 8/5 tại Hà Nội.
Ông Đào Việt Ánh, Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam cho biết, mặc dù nhiều biện pháp được triển khai nhưng tình trạng nợ đóng, trốn đóng BHXH diễn ra khá phổ biến. Đến hết quý I/2017, tổng số tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN là 14.019 tỷ đồng (bằng 4,95% so với kế hoạch giao thu), tăng 7,1% so với cùng kỳ năm 2016. Trong đó, nợ BHXH là 10.001 tỷ đồng, nợ BHTN 552 tỷ đồng, nợ BHYT 3.466 tỷ đồng. Theo số liệu của Tổng cục Thuế, cả nước có khoảng 500 nghìn DN đang hoạt động, tuy nhiên mới có 235 nghìn đơn vị đóng BHXH, đạt khoảng 47%. Mức đóng BHXH bình quân của người lao động thuộc khối DN ngoài quốc doanh năm 2017 khoảng 12,9 triệu đồng/năm, tương ứng mức lương 3,4 triệu đồng/người/tháng. Điều lo ngại là, hiện nay có khoảng 1.400 tỷ đồng nợ BHXH của các DN đã ngừng hoạt động, phá sản, hoặc chủ DN bỏ trốn. Số tiền này được theo dõi trên hệ thống sổ sách đã hơn 10 năm. Đây là dạng “nợ treo” hầu như không thể thu hồi và quyền lợi của 193.661 người lao động ở các DN này cũng chưa được giải quyết.
Theo ông Đào Việt Ánh, tình trạng nợ BHXH diễn ra ở tất cả loại hình kinh tế, nhưng tập trung vào khối DN ngoài quốc doanh. Nguyên nhân chính là do tính tuân thủ pháp luật của chủ sử dụng lao động chưa cao, chưa nhận thức đầy đủ về trách nhiệm, quyền lợi BHXH của người lao động. Để thu hồi nợ BHXH, khởi kiện là một trong những biện pháp hiệu quả. Cơ quan BHXH đã khởi kiện là 8.840 vụ, tương ứng với số tiền DN nợ gần 6.000 tỷ đồng, trong đó tòa án xét xử 3.986 vụ, tương ứng số tiền thu về quỹ BHXH đạt gần 980 tỷ đồng, chiếm 16,3% trên số nợ khởi kiện. Riêng năm 2015, cơ quan BHXH đã khởi kiện gần 3.500 vụ, thu về hơn 800 tỷ đồng tiền nợ BHXH. Từ 1/1/2016, thực hiện Luật BHXH sửa đổi năm 2014, tổ chức công đoàn được giao quyền khởi kiện DN, cá nhân nợ BHXH. Tuy nhiên, đến nay tổ chức công đoàn chưa khởi kiện thành công vụ kiện nào. Theo thống kê, cơ quan BHXH đã chuyển hơn 1.800 hồ sơ cho tổ chức công đoàn khởi kiện, nhưng mới có 82 hồ sơ được tổ chức công đoàn nộp lên tòa án, trong đó có tới 63 hồ sơ bị tòa án trả lại với lý do thiếu giấy ủy quyền của người lao động hoặc giấy ủy quyền của tổ chức công đoàn cơ sở. Có nơi, tòa án đã thụ lý vụ án rồi lại ra quyết định đình chỉ giải quyết với lý do người khởi kiện không có quyền khởi kiện theo quy định tại Điều 186 và Điều 187 của Bộ luật Tố tụng dân sự.
Ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội phân tích, nếu công đoàn cấp trên khởi kiện, phải có giấy ủy quyền của người lao động, đây là một khó khăn khiến việc khởi kiện của tổ chức công đoàn chưa phát huy hiệu quả. Không những thế, chính người lao động cũng không dám ủy quyền cho tổ chức công đoàn cấp trên khởi kiện do tâm lý không muốn mất việc chỉ vì vấn đề BHXH. Ngoài ra, các DN thường trốn tránh, không hợp tác làm việc với các cơ quan chức năng, không ký nhận biên bản đối chiếu công nợ để làm căn cứ hoàn thiện hồ sơ khởi kiện.
Ngoài những nguyên nhân mang tính hệ thống và không thể thay đổi “một sớm một chiều” này, theo nhận định của các chuyên gia, quan trọng nhất là sự chồng chéo và khoảng trống về pháp luật thực hiện BHXH. Để tổ chức công đoàn khởi kiện và được tòa án chấp nhận thụ lý vụ án, cần căn cứ vào Bộ luật Tố tụng dân sự, nhưng Luật BHXH có hiệu lực từ 1/1/2016, Bộ luật Tố tụng dân sự ngày 1/7/2016 mới có hiệu lực. Tiếp theo đó, Bộ luật Hình sự có hiệu lực từ 1/7/2016 nhưng hiện phải tạm dừng chờ kỳ họp Quốc hội tới đây cho ý kiến. Do vậy, theo ông Mai Đức Chính, Phó chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, để giải quyết những vướng mắc trong việc khởi kiện DN nợ, trốn BHXH, Tòa án nhân dân tối cao đã yêu cầu BHXH Việt Nam và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp đề xuất sửa đổi Luật BHXH, quy định rõ tổ chức công đoàn có quyền khởi kiện. Các chuyên gia cũng nhất trí rằng, trong thời gian chờ sửa đổi luật, BHXH phải tận dụng công cụ thanh, kiểm tra thực hiện truy thu số tiền BHXH DN còn nợ, đồng thời xử phạt hành chính những DN nợ, chậm đóng BHXH để đảm bảo tính răn đe.
Ông Đào Việt Ánh, Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam cho biết, mặc dù nhiều biện pháp được triển khai nhưng tình trạng nợ đóng, trốn đóng BHXH diễn ra khá phổ biến. Đến hết quý I/2017, tổng số tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN là 14.019 tỷ đồng (bằng 4,95% so với kế hoạch giao thu), tăng 7,1% so với cùng kỳ năm 2016. Trong đó, nợ BHXH là 10.001 tỷ đồng, nợ BHTN 552 tỷ đồng, nợ BHYT 3.466 tỷ đồng. Theo số liệu của Tổng cục Thuế, cả nước có khoảng 500 nghìn DN đang hoạt động, tuy nhiên mới có 235 nghìn đơn vị đóng BHXH, đạt khoảng 47%. Mức đóng BHXH bình quân của người lao động thuộc khối DN ngoài quốc doanh năm 2017 khoảng 12,9 triệu đồng/năm, tương ứng mức lương 3,4 triệu đồng/người/tháng. Điều lo ngại là, hiện nay có khoảng 1.400 tỷ đồng nợ BHXH của các DN đã ngừng hoạt động, phá sản, hoặc chủ DN bỏ trốn. Số tiền này được theo dõi trên hệ thống sổ sách đã hơn 10 năm. Đây là dạng “nợ treo” hầu như không thể thu hồi và quyền lợi của 193.661 người lao động ở các DN này cũng chưa được giải quyết.
Theo ông Đào Việt Ánh, tình trạng nợ BHXH diễn ra ở tất cả loại hình kinh tế, nhưng tập trung vào khối DN ngoài quốc doanh. Nguyên nhân chính là do tính tuân thủ pháp luật của chủ sử dụng lao động chưa cao, chưa nhận thức đầy đủ về trách nhiệm, quyền lợi BHXH của người lao động. Để thu hồi nợ BHXH, khởi kiện là một trong những biện pháp hiệu quả. Cơ quan BHXH đã khởi kiện là 8.840 vụ, tương ứng với số tiền DN nợ gần 6.000 tỷ đồng, trong đó tòa án xét xử 3.986 vụ, tương ứng số tiền thu về quỹ BHXH đạt gần 980 tỷ đồng, chiếm 16,3% trên số nợ khởi kiện. Riêng năm 2015, cơ quan BHXH đã khởi kiện gần 3.500 vụ, thu về hơn 800 tỷ đồng tiền nợ BHXH. Từ 1/1/2016, thực hiện Luật BHXH sửa đổi năm 2014, tổ chức công đoàn được giao quyền khởi kiện DN, cá nhân nợ BHXH. Tuy nhiên, đến nay tổ chức công đoàn chưa khởi kiện thành công vụ kiện nào. Theo thống kê, cơ quan BHXH đã chuyển hơn 1.800 hồ sơ cho tổ chức công đoàn khởi kiện, nhưng mới có 82 hồ sơ được tổ chức công đoàn nộp lên tòa án, trong đó có tới 63 hồ sơ bị tòa án trả lại với lý do thiếu giấy ủy quyền của người lao động hoặc giấy ủy quyền của tổ chức công đoàn cơ sở. Có nơi, tòa án đã thụ lý vụ án rồi lại ra quyết định đình chỉ giải quyết với lý do người khởi kiện không có quyền khởi kiện theo quy định tại Điều 186 và Điều 187 của Bộ luật Tố tụng dân sự.
Ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội phân tích, nếu công đoàn cấp trên khởi kiện, phải có giấy ủy quyền của người lao động, đây là một khó khăn khiến việc khởi kiện của tổ chức công đoàn chưa phát huy hiệu quả. Không những thế, chính người lao động cũng không dám ủy quyền cho tổ chức công đoàn cấp trên khởi kiện do tâm lý không muốn mất việc chỉ vì vấn đề BHXH. Ngoài ra, các DN thường trốn tránh, không hợp tác làm việc với các cơ quan chức năng, không ký nhận biên bản đối chiếu công nợ để làm căn cứ hoàn thiện hồ sơ khởi kiện.
Ngoài những nguyên nhân mang tính hệ thống và không thể thay đổi “một sớm một chiều” này, theo nhận định của các chuyên gia, quan trọng nhất là sự chồng chéo và khoảng trống về pháp luật thực hiện BHXH. Để tổ chức công đoàn khởi kiện và được tòa án chấp nhận thụ lý vụ án, cần căn cứ vào Bộ luật Tố tụng dân sự, nhưng Luật BHXH có hiệu lực từ 1/1/2016, Bộ luật Tố tụng dân sự ngày 1/7/2016 mới có hiệu lực. Tiếp theo đó, Bộ luật Hình sự có hiệu lực từ 1/7/2016 nhưng hiện phải tạm dừng chờ kỳ họp Quốc hội tới đây cho ý kiến. Do vậy, theo ông Mai Đức Chính, Phó chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, để giải quyết những vướng mắc trong việc khởi kiện DN nợ, trốn BHXH, Tòa án nhân dân tối cao đã yêu cầu BHXH Việt Nam và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp đề xuất sửa đổi Luật BHXH, quy định rõ tổ chức công đoàn có quyền khởi kiện. Các chuyên gia cũng nhất trí rằng, trong thời gian chờ sửa đổi luật, BHXH phải tận dụng công cụ thanh, kiểm tra thực hiện truy thu số tiền BHXH DN còn nợ, đồng thời xử phạt hành chính những DN nợ, chậm đóng BHXH để đảm bảo tính răn đe.
Theo tapchithue.vn
Gần 40.000 người lao động chưa được đóng bảo hiểm xã hội đầy đủ
