Trung tâm chi phí và trung tâm lợi nhuận trong doanh nghiệp.

[Son.Tran]

I. Trung tâm chi phí (Cost Center) trong doanh nghiệp là gì?
Trung tâm chi phí (Cost Center) trong doanh nghiệp là một bộ phận hoặc đơn vị chịu trách nhiệm ghi nhận và kiểm soát các khoản chi phí phát sinh, nhưng không trực tiếp tạo ra doanh thu. Mục tiêu của việc thiết lập các trung tâm chi phí là quản lý hiệu quả các nguồn lực, tối ưu hóa chi phí và hỗ trợ việc phân tích, kiểm soát tài chính của doanh nghiệp.
Đặc điểm của Trung tâm chi phí

1. Không tạo doanh thu trực tiếp: Trung tâm chi phí không trực tiếp tham gia vào các hoạt động tạo doanh thu mà tập trung vào việc cung cấp dịch vụ hoặc hỗ trợ cho các bộ phận khác.
2. Tập trung vào quản lý chi phí: Nhiệm vụ chính của trung tâm chi phí là theo dõi, kiểm soát và giảm thiểu chi phí phát sinh trong phạm vi trách nhiệm.
3. Có thể chia nhỏ theo chức năng hoặc khu vực: Các trung tâm chi phí thường được chia nhỏ theo bộ phận (như nhân sự, IT, bảo trì) hoặc theo khu vực địa lý (chi nhánh, vùng miền).

Phân loại Trung tâm chi phí​

1. Trung tâm chi phí sản xuất:
   
   • Bao gồm các bộ phận trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất như xưởng sản xuất, bảo trì máy móc.
2. Trung tâm chi phí dịch vụ:
   
   • Gồm các bộ phận hỗ trợ như nhân sự, kế toán, IT, tiếp thị nội bộ.
3. Trung tâm chi phí hành chính:
   
   • Bao gồm các phòng ban quản trị, pháp lý, và quản lý điều hành.

Vai trò của Trung tâm chi phí​

1. Quản lý chi phí hiệu quả:
   
   • Ghi nhận chính xác các khoản chi phí phát sinh, giúp doanh nghiệp hiểu rõ cấu trúc chi phí và tìm kiếm cách tối ưu.
2. Hỗ trợ phân tích tài chính:
   
   • Cung cấp dữ liệu để phân tích, lập kế hoạch ngân sách, và đánh giá hiệu quả hoạt động của từng bộ phận.
3. Cơ sở cho việc định giá sản phẩm:
   
   • Xác định đúng chi phí của từng trung tâm giúp định giá sản phẩm hoặc dịch vụ hợp lý.
4. Kiểm soát trách nhiệm:
   
   • Tạo điều kiện đánh giá hiệu quả công việc và trách nhiệm của người quản lý trung tâm.

Ví dụ minh họa: Giả sử một công ty sản xuất gỗ có các trung tâm chi phí như sau:​

• Xưởng cưa: Ghi nhận chi phí vận hành máy móc, nhân công vận hành.
• Bảo trì thiết bị: Ghi nhận chi phí sửa chữa, bảo dưỡng máy móc.
• Phòng nhân sự: Ghi nhận chi phí tuyển dụng, đào tạo.
• Phòng IT: Ghi nhận chi phí phần mềm, bảo trì hệ thống mạng.

Trong mỗi trung tâm chi phí, các chi phí như nhân công, vật tư, và khấu hao sẽ được ghi nhận và theo dõi riêng, tạo cơ sở cho việc phân bổ chi phí vào giá thành sản phẩm hoặc dịch vụ.

Kết luận: Trung tâm chi phí là một công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động và hỗ trợ việc ra quyết định tài chính. Việc xây dựng và quản lý tốt các trung tâm chi phí sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa nguồn lực và cải thiện lợi nhuận dài hạn.​

II. Trung tâm lợi nhuận (Profit Center) trong doanh nghiệp là gì?
Trung tâm lợi nhuận (Profit Center) trong doanh nghiệp là một bộ phận, đơn vị hoặc hoạt động có trách nhiệm tạo ra doanh thu, đồng thời quản lý và kiểm soát chi phí liên quan để xác định lợi nhuận. Đây là nơi có thể đo lường hiệu quả hoạt động dựa trên chênh lệch giữa doanh thu và chi phí, từ đó đánh giá khả năng sinh lợi của bộ phận đó.

Đặc điểm của Trung tâm lợi nhuận​

1. Chịu trách nhiệm về cả doanh thu và chi phí:
   
   • Không chỉ ghi nhận chi phí như trung tâm chi phí, trung tâm lợi nhuận còn chịu trách nhiệm về doanh thu và lợi nhuận thu được.
2. Tự chủ cao hơn:
   
   • Các trung tâm lợi nhuận thường có quyền tự ra quyết định trong một số hoạt động như giá bán, kiểm soát chi phí, và chiến lược kinh doanh.
3. Đánh giá dựa trên lợi nhuận:
   
   • Hiệu quả hoạt động của trung tâm lợi nhuận được đánh giá dựa trên mức lợi nhuận đạt được trong một khoảng thời gian nhất định.

Phân loại Trung tâm lợi nhuận​

1. Theo sản phẩm/dịch vụ:
   
   • Ví dụ: Các dòng sản phẩm khác nhau trong một công ty sản xuất (dòng sản phẩm gỗ nội thất, đồ gỗ văn phòng).
2. Theo khu vực địa lý:
   
   • Ví dụ: Lợi nhuận từ chi nhánh miền Bắc, miền Trung, miền Nam.
3. Theo bộ phận kinh doanh:
   
   • Ví dụ: Phòng kinh doanh trực tuyến, phòng kinh doanh bán lẻ.

Vai trò của Trung tâm lợi nhuận​

1. Đo lường khả năng sinh lợi:
   
   • Giúp doanh nghiệp biết bộ phận nào đóng góp tích cực vào lợi nhuận, bộ phận nào cần cải thiện.
2. Tăng tính tự chủ và trách nhiệm:
   
   • Người quản lý trung tâm lợi nhuận chịu trách nhiệm trực tiếp về kết quả kinh doanh, thúc đẩy tính sáng tạo và hiệu quả.
3. Hỗ trợ hoạch định chiến lược:
   
   • Cung cấp dữ liệu chi tiết để lãnh đạo đưa ra quyết định phân bổ nguồn lực hiệu quả.
4. Định giá sản phẩm và dịch vụ:
   
   • Trung tâm lợi nhuận thường tự xác định giá bán để đạt được mục tiêu lợi nhuận tối đa.

Ví dụ minh họa​

Giả sử một công ty kinh doanh thực phẩm có các trung tâm lợi nhuận sau:

• Trung tâm A: Nhà hàng:
  
  • Doanh thu từ dịch vụ ăn uống, chi phí bao gồm nguyên liệu, nhân công, điện nước, và chi phí quảng cáo.
  • Lợi nhuận = Doanh thu từ thực khách - Tổng chi phí vận hành.
• Trung tâm B: Dịch vụ giao hàng:
  
  • Doanh thu từ phí giao hàng và giá thực phẩm, chi phí bao gồm nhân viên giao hàng, nhiên liệu, và bảo trì phương tiện.
  • Lợi nhuận = Doanh thu từ dịch vụ giao hàng - Chi phí giao hàng.

Kết quả hoạt động của từng trung tâm sẽ được so sánh để đánh giá bộ phận nào đang mang lại hiệu quả cao hơn, từ đó đưa ra các biện pháp cải thiện phù hợp.

Kết luận: Trung tâm lợi nhuận là một công cụ quan trọng trong việc quản trị doanh nghiệp, đặc biệt đối với các doanh nghiệp có cấu trúc phức tạp. Việc xây dựng và quản lý tốt các trung tâm lợi nhuận không chỉ giúp doanh nghiệp đo lường hiệu quả của từng bộ phận mà còn hỗ trợ lãnh đạo đưa ra các quyết định chiến lược tối ưu.

III. So sánh trực tiếp giữa Trung tâm Chi phí và Trung tâm Lợi nhuận trong doanh nghiệp.

So sánh trực tiếp giữa Trung tâm Chi phí và Trung tâm Lợi nhuận​

Tiêu chí	Trung tâm Chi phí	Trung tâm Lợi nhuận
Định nghĩa	Là bộ phận chịu trách nhiệm ghi nhận và kiểm soát chi phí phát sinh.	Là bộ phận chịu trách nhiệm quản lý cả doanh thu và chi phí để xác định lợi nhuận.
Trách nhiệm	Chỉ tập trung vào việc kiểm soát chi phí.	Quản lý cả doanh thu và chi phí để đạt mục tiêu lợi nhuận.
Đo lường hiệu quả	Hiệu quả được đánh giá dựa trên khả năng giảm thiểu chi phí và tuân thủ ngân sách.	Hiệu quả được đánh giá dựa trên mức lợi nhuận đạt được.
Tính tự chủ	Thấp, thực hiện các hoạt động hỗ trợ cho các bộ phận khác.	Cao, có quyền tự ra quyết định về giá bán, chiến lược kinh doanh, và quản lý chi phí.
Ví dụ	Phòng nhân sự, phòng IT, bảo trì máy móc.	Bộ phận kinh doanh, chi nhánh bán hàng, phòng dịch vụ khách hàng.
Mục tiêu chính	Tối ưu hóa và kiểm soát chi phí trong phạm vi ngân sách được giao.	Tối đa hóa lợi nhuận và đóng góp vào hiệu quả tài chính chung của doanh nghiệp.
Tác động đến doanh nghiệp	Giúp doanh nghiệp kiểm soát nguồn lực, cải thiện hiệu suất sử dụng chi phí.	Đóng góp trực tiếp vào lợi nhuận và sự phát triển kinh doanh.
Cách quản lý	Quản lý dựa trên việc giám sát và cắt giảm chi phí không cần thiết.	Quản lý dựa trên chiến lược tăng doanh thu và tối ưu hóa chi phí.
Cấp độ chiến lược	Thường ở cấp độ hỗ trợ, không trực tiếp tham gia vào hoạt động tạo giá trị.	Thường ở cấp độ chiến lược, đóng vai trò quyết định trong hoạt động tạo giá trị.
Đối tượng phù hợp	Các bộ phận hỗ trợ nội bộ, không trực tiếp tạo ra doanh thu.	Các bộ phận kinh doanh, sản xuất, hoặc dịch vụ tạo doanh thu.

---

Tóm tắt điểm khác biệt chính:​

1. Chức năng chính:
   
   • Trung tâm Chi phí chỉ tập trung vào việc ghi nhận và kiểm soát chi phí.
   • Trung tâm Lợi nhuận tập trung vào việc tạo ra lợi nhuận thông qua việc quản lý doanh thu và chi phí.
2. Cách đo lường hiệu quả:
   
   • Trung tâm Chi phí được đánh giá dựa trên khả năng kiểm soát chi phí và tuân thủ ngân sách.
   • Trung tâm Lợi nhuận được đo lường qua mức độ lợi nhuận tạo ra.
3. Vai trò trong doanh nghiệp:
   
   • Trung tâm Chi phí đóng vai trò hỗ trợ, phục vụ các bộ phận khác.
   • Trung tâm Lợi nhuận đóng vai trò trực tiếp trong việc tạo giá trị và định hướng chiến lược kinh doanh.
4. Tính tự chủ:
   
   • Trung tâm Chi phí có tính tự chủ thấp hơn, chủ yếu thực hiện các nhiệm vụ theo kế hoạch.
   • Trung tâm Lợi nhuận có quyền tự chủ cao hơn, đặc biệt trong các quyết định về doanh thu và chiến lược.

Kết luận: Cả Trung tâm Chi phí và Trung tâm Lợi nhuận đều đóng vai trò quan trọng trong việc quản trị doanh nghiệp. Trong khi Trung tâm Chi phí giúp kiểm soát và tối ưu hóa nguồn lực, thì Trung tâm Lợi nhuận tập trung vào việc tạo ra giá trị và lợi nhuận, đảm bảo sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp. Việc phân định rõ ràng vai trò và trách nhiệm của hai loại trung tâm này giúp doanh nghiệp quản lý hiệu quả hơn và đạt được các mục tiêu tài chính chiến lược.​

Hiểu giúp chúng ta khác biệt và làm tốt hơn.

Dễ dàng hơn nữa các bạn có thể tham gia các khoá học của CLEVERCFO:
Khóa CFO: https://clevercfo.com/khoa-hoc-cfo
Khóa kế toán trưởng: https://clevercfo.com/ke-toan-truong
Khóa online: http://clevercfo.com/online