Phân tích tình huống và phân tích độ nhạy trong doanh nghiệp.

[Son.Tran]

I. Phân tích tình huống và phân tích độ nhạy.
Phân tích tình huống và phân tích độ nhạy là hai công cụ phân tích quan trọng trong việc ra quyết định và quản lý doanh nghiệp, tuy nhiên chúng phục vụ những mục đích khác nhau và có cách tiếp cận riêng biệt.

1. Phân tích tình huống (Scenario Analysis)​

Khái niệm:Phân tích tình huống là quá trình xác định và đánh giá các kịch bản hoặc tình huống tương lai tiềm năng mà doanh nghiệp có thể gặp phải. Mục tiêu của phân tích tình huống là giúp các nhà quản lý hiểu được những điều kiện và yếu tố bên ngoài có thể ảnh hưởng đến kết quả của doanh nghiệp trong tương lai, từ đó chuẩn bị các chiến lược ứng phó phù hợp.

Cách thức thực hiện:

• Xác định các yếu tố quan trọng như thay đổi thị trường, thay đổi chính sách pháp luật, sự xuất hiện của công nghệ mới, sự thay đổi trong hành vi của khách hàng, v.v.
• Lập các kịch bản có thể xảy ra dựa trên các yếu tố này. Thông thường, các kịch bản sẽ bao gồm: kịch bản tốt (tăng trưởng mạnh), kịch bản xấu (suy giảm), và kịch bản trung bình (dữ liệu thực tế).
• Đánh giá khả năng tác động của từng kịch bản và chuẩn bị các chiến lược để đối phó.

Ví dụ:Một công ty sản xuất có thể thực hiện phân tích tình huống để đánh giá tác động của việc thay đổi chính sách thuế, sự thay đổi trong nhu cầu tiêu dùng, hoặc sự ra đời của một sản phẩm cạnh tranh.

Ưu điểm:

• Giúp dự đoán được những tình huống khó lường trong tương lai và đưa ra các biện pháp ứng phó kịp thời.
• Cung cấp cái nhìn tổng quan về các yếu tố bên ngoài tác động đến doanh nghiệp.

Nhược điểm:

• Cần nhiều dữ liệu và thông tin để xây dựng các kịch bản chính xác.
• Phân tích tình huống chủ yếu tập trung vào các yếu tố bên ngoài và khó có thể đoán trước hết được chính xác.

---

2. Phân tích độ nhạy (Sensitivity Analysis)​

Khái niệm:Phân tích độ nhạy là quá trình kiểm tra sự thay đổi của một số kết quả trong mô hình tài chính hoặc dự báo khi một hoặc nhiều giả định đầu vào thay đổi. Mục đích của phân tích độ nhạy là xác định mức độ ảnh hưởng của các biến số đầu vào (như chi phí, doanh thu, tỷ lệ lãi suất, v.v.) đối với kết quả cuối cùng, từ đó giúp doanh nghiệp hiểu được rủi ro và đưa ra quyết định sáng suốt hơn.

Cách thức thực hiện:

• Lựa chọn các biến số quan trọng trong mô hình tài chính hoặc dự báo, chẳng hạn như doanh thu, chi phí sản xuất, tỷ lệ lợi nhuận, v.v.
• Thực hiện các thử nghiệm thay đổi các giá trị đầu vào này trong một phạm vi nhất định để xem chúng ảnh hưởng đến kết quả như thế nào.
• Đánh giá độ nhạy của các kết quả đối với các biến số này để nhận diện các yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất đến lợi nhuận và rủi ro của doanh nghiệp.

Ví dụ:Một doanh nghiệp có thể sử dụng phân tích độ nhạy để xem xét tác động của việc thay đổi giá nguyên liệu (chi phí đầu vào) hoặc thay đổi tỷ giá hối đoái đến lợi nhuận của công ty. Nếu một sự thay đổi nhỏ trong chi phí nguyên liệu có thể gây ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận, công ty sẽ phải có kế hoạch để giảm thiểu rủi ro này.

Ưu điểm:

• Cung cấp cái nhìn sâu sắc về độ nhạy cảm của kết quả tài chính với các yếu tố đầu vào.
• Giúp doanh nghiệp nhận diện các rủi ro lớn và tìm ra cách tối ưu hóa các yếu tố này để đạt được kết quả tốt hơn.

Nhược điểm:

• Thường chỉ áp dụng trong các tình huống tài chính hoặc mô hình có sẵn, ít mang tính linh hoạt khi phải thay đổi quá nhiều giả định.
• Kết quả có thể rất phức tạp nếu mô hình có quá nhiều biến số đầu vào.

---

So sánh Phân tích Tình huống và Phân tích Độ nhạy​

Tiêu chí	Phân tích tình huống	Phân tích độ nhạy
Mục đích	Dự báo các tình huống tương lai và xây dựng chiến lược ứng phó	Xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đầu vào đến kết quả cuối cùng
Công cụ sử dụng	Kịch bản (Best case, Worst case, Base case)	Mô hình tài chính, giả định biến số đầu vào
Phạm vi áp dụng	Các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp (thị trường, chính sách, công nghệ, v.v.)	Các yếu tố nội bộ như chi phí, doanh thu, tỷ lệ lợi nhuận, v.v.
Ưu điểm	Giúp chuẩn bị chiến lược đối phó với sự không chắc chắn	Xác định rõ ràng yếu tố có ảnh hưởng lớn đến kết quả tài chính
Nhược điểm	Khó dự đoán chính xác, cần nhiều dữ liệu ngoài dự báo	Tập trung vào các yếu tố đầu vào, không tính đến sự thay đổi lớn trong môi trường bên ngoài

Tóm lại:​

• Phân tích tình huống giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng thể và chuẩn bị cho các tình huống bất ngờ từ môi trường bên ngoài, trong khi phân tích độ nhạy giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về tác động của những thay đổi trong các yếu tố tài chính nội bộ và dự báo kết quả của những thay đổi đó. Cả hai phương pháp này đều rất quan trọng, nhưng tùy vào mục tiêu và tình huống cụ thể mà doanh nghiệp sẽ chọn sử dụng công cụ nào cho phù hợp.

II. Ví Dụ Phân Tích Tình Huống: Tăng Trưởng Doanh Số Bán Của Công Ty Trong Mối Quan Hệ Với Tăng Trưởng GDP.
Trong phân tích tình huống này, chúng ta sẽ xem xét ảnh hưởng của tốc độ tăng trưởng GDP đến doanh số bán của công ty. Mối quan hệ giữa tăng trưởng GDP và doanh thu của doanh nghiệp có thể giúp xác định các kịch bản khác nhau về hiệu quả hoạt động trong tương lai, tùy thuộc vào tình hình kinh tế chung.

Các Thông Tin Ban Đầu: Công ty đang hoạt động trong lĩnh vực bán lẻ điện thoại di động, và trong năm tài chính trước, công ty đã ghi nhận doanh thu là 100 triệu USD và tăng trưởng doanh thu là 5%. Nhà phân tích muốn dự báo tăng trưởng doanh số bán hàng trong các tình huống khác nhau của tăng trưởng GDP.

Mối Quan Hệ Giữa Tăng Trưởng GDP Và Tăng Trưởng Doanh Số Bán:
Tăng trưởng GDP thường có ảnh hưởng trực tiếp đến sức mua của người tiêu dùng và từ đó ảnh hưởng đến doanh thu của các công ty. Nhà phân tích sẽ sử dụng mối quan hệ này để dự báo mức tăng trưởng doanh thu trong các tình huống khác nhau của tăng trưởng GDP:

• Khi GDP tăng trưởng thấp (1% đến 2%): Doanh số bán hàng sẽ tăng trưởng chậm, do người tiêu dùng có xu hướng chi tiêu tiết kiệm hơn trong thời kỳ kinh tế chậm lại.
• Khi GDP tăng trưởng trung bình (2% đến 3%): Doanh số bán hàng sẽ tăng trưởng ở mức trung bình, khi người tiêu dùng cảm thấy tự tin hơn trong việc chi tiêu, nhưng không quá mạnh mẽ.
• Khi GDP tăng trưởng cao (trên 3%): Doanh số bán hàng sẽ có sự tăng trưởng mạnh mẽ, do nền kinh tế phát triển mạnh, thu nhập của người tiêu dùng tăng, và họ sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn.

Các Biến Số Quan Trọng:
Để phân tích tình huống một cách toàn diện, nhà phân tích cần chỉ định các biến số liên quan đến tác động của GDP lên doanh thu của công ty. Những biến số này bao gồm:

1. Tốc độ tăng trưởng GDP: Ảnh hưởng trực tiếp đến sức mua và xu hướng chi tiêu của người tiêu dùng.
2. Đặc điểm ngành (Elasticity of Demand): Mức độ nhạy cảm của nhu cầu đối với sự thay đổi trong GDP. Ví dụ, ngành bán lẻ điện thoại di động có thể có độ co giãn cao với tăng trưởng GDP vì người tiêu dùng có thể trì hoãn việc mua sắm trong thời kỳ kinh tế khó khăn.
3. Cạnh tranh trong ngành: Cạnh tranh gia tăng có thể làm giảm mức tăng trưởng doanh thu ngay cả khi GDP tăng trưởng tốt.
4. Chính sách giá: Công ty có thể điều chỉnh giá sản phẩm để thu hút khách hàng trong thời kỳ kinh tế khó khăn.
5. Tăng trưởng thị phần: Công ty có thể tăng trưởng doanh thu không chỉ nhờ vào sự tăng trưởng GDP mà còn từ việc mở rộng thị phần hoặc cải thiện sản phẩm/dịch vụ.

Tình Huống và Kết Quả Dự Báo
Giả sử công ty đưa ra một mô hình tuyến tính trong đó tăng trưởng doanh thu có thể thay đổi tùy theo tốc độ tăng trưởng GDP. Nhà phân tích giả định các tỷ lệ tăng trưởng doanh thu dưới các kịch bản GDP khác nhau như sau:

1. Tăng trưởng GDP thấp (1% đến 2%):
   
   • Tăng trưởng doanh thu sẽ chỉ đạt 2%. Ngành bán lẻ di động không phải là ngành thiết yếu, và người tiêu dùng sẽ có xu hướng tiết kiệm hơn trong thời kỳ GDP tăng trưởng thấp.
   • Dự báo doanh thu: Doanh thu = 100 triệu USD x (1 + 0.02) = 102 triệu USD
2. Tăng trưởng GDP trung bình (2% đến 3%):
   
   • Tăng trưởng doanh thu sẽ đạt 5%, phù hợp với mức tăng trưởng kinh tế bình thường khi người tiêu dùng cảm thấy tự tin hơn để chi tiêu.
   • Dự báo doanh thu: Doanh thu = 100 triệu USD x (1+0.05) = 105 triệu USD
3. Tăng trưởng GDP cao (trên 3%):
   
   • Tăng trưởng doanh thu sẽ đạt 8%, do nền kinh tế mạnh mẽ tạo điều kiện thuận lợi cho người tiêu dùng chi tiêu nhiều hơn, đặc biệt là với các sản phẩm công nghệ như điện thoại di động.
   • Dự báo doanh thu: Doanh thu = 100 triệu USD x (1+0.08) = 108 triệu USD

Phân Tích và Kết Quả Tình Huống
Dựa trên các kịch bản GDP khác nhau, chúng ta có ba tình huống phân tích về tăng trưởng doanh thu của công ty:

Tình Huống	Tăng trưởng GDP	Tăng trưởng doanh thu	Doanh thu Dự Báo
Thấp	1% đến 2%​	2%​	102 triệu USD​
Trung bình	2% đến 3%​	5%​	105 triệu USD​
Cao	Trên 3%​	8%​	108 triệu USD​

Kết Luận

Phân tích tình huống này giúp công ty dự báo doanh thu trong các điều kiện kinh tế khác nhau. Việc dựa vào tăng trưởng GDP làm căn cứ để ước tính mức độ tăng trưởng doanh thu sẽ cung cấp cho công ty cái nhìn rõ ràng về những gì có thể xảy ra trong tương lai, từ đó giúp đưa ra các quyết định chiến lược hợp lý.

• Trong tình huống tăng trưởng GDP thấp (1% đến 2%), doanh thu có thể chỉ tăng 2%, cho thấy sự thận trọng trong việc chi tiêu của người tiêu dùng.
• Trong tình huống tăng trưởng GDP trung bình (2% đến 3%), doanh thu có thể tăng 5%, phản ánh một nền kinh tế ổn định và xu hướng chi tiêu tăng lên.
• Trong tình huống tăng trưởng GDP cao (trên 3%), doanh thu có thể tăng lên đến 8%, nhờ vào sự bùng nổ chi tiêu của người tiêu dùng trong nền kinh tế phát triển mạnh.

Qua đó, công ty có thể lập kế hoạch tài chính và chiến lược kinh doanh phù hợp với từng tình huống, giảm thiểu rủi ro và tận dụng cơ hội khi nền kinh tế có sự thay đổi.

III. Ví dụ về Phân Tích Độ Nhạy: Vốn Lưu Động Ròng (Biến Độc Lập) Ảnh Hưởng đến Biên Lợi Nhuận Ròng (Biến Phụ Thuộc).
Phân tích độ nhạy là một công cụ mạnh mẽ giúp đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đầu vào đến kết quả đầu ra trong mô hình tài chính của công ty. Trong ví dụ này, chúng ta sẽ thực hiện phân tích độ nhạy đối với vốn lưu động ròng (biến độc lập) và đánh giá tác động của nó đến biên lợi nhuận ròng (biến phụ thuộc) của công ty.

Các Biến Liên Quan
Để thực hiện phân tích này, chúng ta cần xem xét các yếu tố có thể tác động đến biên lợi nhuận ròng của công ty. Những yếu tố này bao gồm:

1. Vốn lưu động ròng – phản ánh khả năng tài chính của công ty trong việc duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh.
2. Giá vốn hàng bán (COGS) – chi phí trực tiếp liên quan đến sản phẩm mà công ty bán ra.
3. Tiền lương của công nhân – chi phí tiền lương cho lực lượng lao động sản xuất.
4. Tiền lương của quản lý – chi phí tiền lương cho đội ngũ quản lý.
5. Chi phí bán hàng và quản lý (SG&A) – các chi phí chung liên quan đến hoạt động bán hàng và quản lý công ty.
6. Doanh thu – tổng thu nhập từ bán sản phẩm hoặc dịch vụ.

Mô Hình Đơn Giản

Chúng ta sẽ bắt đầu với một mô hình đơn giản để tính toán biên lợi nhuận ròng của công ty:

Trong đó, lợi nhuận ròng được tính bằng:

Các Giả Định

Để minh họa phân tích độ nhạy, ta giả định các số liệu sau cho công ty trong năm tài chính gần nhất:

• Doanh thu: 10.000.000 USD
• Giá vốn hàng bán (COGS): 6.000.000 USD
• Chi phí tiền lương của công nhân: 500.000 USD
• Chi phí tiền lương của quản lý: 1.000.000 USD
• Chi phí SG&A: 700.000 USD
• Vốn lưu động ròng: 1.000.000 USD

Tính Toán Biên Lợi Nhuận Ròng Ban Đầu

Lợi nhuận ròng trước khi điều chỉnh cho các thay đổi về vốn lưu động ròng có thể tính toán như sau:

Lợi nhuận ròng = 10.000.000 - 6.000.000 - 500.000 - 1.000.000 - 700.000 = 1.800.000 USD

Biên lợi nhuận ròng ban đầu là:

Phân Tích Độ Nhạy

Để phân tích độ nhạy, chúng ta sẽ xem xét những thay đổi trong vốn lưu động ròng và các chi phí liên quan đến ảnh hưởng của chúng đến biên lợi nhuận ròng.

1. Tăng Vốn Lưu Động Ròng lên 10%

Giả sử công ty tăng vốn lưu động ròng thêm 10% từ 1.000.000 USD lên 1.100.000 USD. Điều này có thể ảnh hưởng đến chi phí hoạt động hoặc khả năng quản lý tài chính của công ty. Để tính tác động, giả định rằng việc tăng vốn lưu động ròng sẽ giảm chi phí tài chính (lãi vay) và làm tăng biên lợi nhuận ròng do chi phí lãi vay giảm.

• Giảm chi phí tài chính 5% (50.000 USD)
• Biên lợi nhuận ròng mới:

Kết luận: Việc tăng vốn lưu động ròng làm tăng biên lợi nhuận ròng từ 18% lên 18.5%.

2. Tăng Giá Vốn Hàng Bán (COGS) lên 5%

Giả sử giá vốn hàng bán tăng lên 5%, từ 6.000.000 USD lên 6.300.000 USD. Điều này có thể làm giảm lợi nhuận ròng, dẫn đến giảm biên lợi nhuận ròng.

• Biên lợi nhuận ròng mới:

Kết luận: Việc tăng giá vốn hàng bán làm giảm biên lợi nhuận ròng từ 18% xuống 15%.

3. Giảm Chi Phí Tiền Lương Của Công Nhân 10%

Giả sử công ty quyết định giảm 10% chi phí tiền lương của công nhân từ 500.000 USD xuống 450.000 USD, điều này sẽ làm tăng lợi nhuận ròng.

• Biên lợi nhuận ròng mới:

Kết luận: Việc giảm chi phí tiền lương công nhân làm tăng biên lợi nhuận ròng từ 18% lên 18.5%.

Tổng Kết Phân Tích Độ Nhạy

Qua các phân tích độ nhạy trên, ta thấy rằng:

• Tăng vốn lưu động ròng có thể cải thiện biên lợi nhuận ròng nhờ vào giảm chi phí tài chính.
• Tăng giá vốn hàng bán (COGS) làm giảm biên lợi nhuận ròng.
• Giảm chi phí tiền lương của công nhân có tác động tích cực đến biên lợi nhuận ròng.

Như vậy, vốn lưu động ròng là một yếu tố quan trọng có thể tác động trực tiếp đến biên lợi nhuận ròng của công ty. Công ty cần tối ưu hóa nguồn vốn này để duy trì lợi nhuận cao và hoạt động hiệu quả hơn.

Kết luận: Phân tích độ nhạy giúp công ty đánh giá được tác động của các biến số như vốn lưu động ròng và các chi phí khác đến kết quả tài chính, từ đó có thể đưa ra quyết định tài chính hợp lý để tối ưu hóa biên lợi nhuận và quản lý rủi ro tài chính.

Hiểu giúp chúng ta khác biệt và làm tốt hơn.

Dễ dàng hơn nữa các bạn có thể tham gia các khoá học của CLEVERCFO:
Khóa CFO: https://clevercfo.com/khoa-hoc-cfo
Khóa kế toán trưởng: https://clevercfo.com/ke-toan-truong
Khóa online: http://clevercfo.com/online