Giá trị của doanh nghiệp nhìn từ số liệu kế toán và giá trị thị trường

cayman

Banned
Thành viên BQT
Hội viên mới
Mục đích của các báo cáo tài chính là cung cấp thông tin về tình hình tài chính (Bảng cân đối kế toán), về kết quả hoạt động kinh doanh (Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh), và về những thay đổi tài chính (Báo cáo lưu chuyển tiền tệ) của một tổ chức. Tính minh bạch của các báo cáo tài chính được đảm bảo thông qua việc công bố đầy đủ và có thuyết minh rõ ràng về những thông tin hữu ích, cần thiết cho việc ra quyết định của nhiều đối tượng sử dụng. Nếu không có những thông tin toàn diện và hữu ích thì ngay cả những người điều hành cũng không thể nhận biết được tình trạng tài chính của doanh nghiệp mình.
Việc áp dụng các đặc điểm định tính cơ bản (tính thích hợp, độ tin cậy, tính tương thích, tính dễ hiểu) và các chuẩn mực kế toán phù hợp làm cho các thông tin cung cấp trong các báo cáo tài chính trở nên hữu ích cho người sử dụng, đồng thời còn mang lại các báo cáo tài chính trung thực và được trình bày rõ ràng. Tuy nhiên các báo cáo tài chính thường được lập theo chi phí ban đầu mà không phản ánh ảnh hưởng thay đổi của giá cả, do đó chúng chưa thực sự đánh giá đúng kết quả hoạt động, tiềm năng, giá trị v.v… của doanh nghiệp. Rõ ràng đã xuất hiện một sự khác biệt giữa giá trị trên sổ kế toán (giá trị kế toán) và giá trị hiện tại (giá trị thị trường) của một thực thể kinh doanh.
Khoảng cách giữa giá trị kế toán và giá trị thị trường
Giáo sư Charles Handy tại Trường Kinh doanh London (London Business School) đã ước tính giá trị các tài sản trí tuệ (intellectual assets) của một công ty có thể trị giá gấp ba hoặc bốn lần giá trị ghi sổ của chính công ty đó.
Theo Morgan Stanley’s World Index, trung bình giá trị của các công ty trên sở giao dịch chứng khoán thế giới gấp hai lần giá trị trên sổ kế toán. ở Mỹ, giá thị trường của các công ty được đánh giá từ hai tới chín lần giá trị ghi sổ.
Theo Giáo sư Keith Bradley của Open Business School, U.K., một cuộc thẩm tra giá cả ở Mỹ thu được trong 20 năm từ 1981 đến 2001 của 591 giao dịch đã chỉ ra rằng, trung bình giá trị thực của các công ty lớn hơn khoảng 4, 5 lần giá trị đã ghi trên “Bảng cân đối kế toán”.
Một điểm ở đây cần chú ý là khoảng cách giữa giá trị kế toán và giá trị thị trường có thể càng lớn ở vài công ty này so với các công ty khác. Khoảng cách này càng được nổi bật rõ trong một vài tình huống như khi mục tiêu của công ty là mua quyền kiểm soát các công ty khác.
Những hạn chế của giá trị kế toán (giá trị ghi trên sổ sách)
Giá trị ghi sổ là sản phẩm của hệ thống kế toán được dựa trên các nguyên tắc kế toán. Chúng ta cùng xem xét ba trong số mười hai nguyên tắc kế toán chung được thừa nhận (GAAP) lại làm cho các giá trị ghi sổ kế toán dường như không thích hợp.
1. Nguyên tắc giá phí lịch sử (Historical cost principle) qui định rằng, các tài sản của công ty được ghi nhận ở giá phí thực tế hình thành các tài sản. Tại thời điểm các tài sản được hình thành, giá phí thể hiện giá trị thị trường của hàng hoá, dịch vụ được trao đổi, tuy nhiên giá trị thị trường của các tài sản này có thể thay đổi theo thời gian. Ngoại trừ việc đánh giá lại tài sản, những sự thay đổi trong giá trị thị trường nhìn chung bị bỏ qua trong kế toán và các tài sản vẫn được tiếp tục trình bày trên bảng cân đối kế toán ở giá phí ban đầu.
Vậy câu hỏi đưa ra liệu giá trị các tài sản được ghi nhận ở giá phí hay giá trị thị trường ước tính? Đây là một ví dụ điển hình của sự lựa chọn đánh đổi (trade off) giữa sự thích hợp (relevance) và sự đáng tin cậy (reliability) của thông tin kế toán.
Tính thích hợp: Thông tin là thích hợp khi nó ảnh hưởng tới các quyết định kinh tế của người sử dụng qua việc giúp những người này đánh giá các sự kiện đã, đang và sẽ xảy ra hoặc giúp xác nhận, điều chỉnh những đánh giá trước đây của họ. Tính thích hợp của thông tin chịu sự tác động của chính bản chất và tính cốt yếu của thông tin (tính cốt yếu luôn là ngưỡng cửa để đi tới tính thích hợp).
Độ tin cậy: Thông tin không được có lỗi trọng yếu và phiến diện, những khía cạnh chủ yếu của độ tin cậy là trình bày trung thực, chú trọng nội dung hơn hình thức, trung lập, thận trọng và hoàn chỉnh.
Việc thực hiện nguyên tắc giá phí ban đầu để đảm bảo độ tin cậy của thông tin kế toán đã gặp phải một số hạn chế như:
- Khấu hao của tài sản cố định tính theo giá phí ban đầu chỉ là một số lượng mang tính phát sinh dựa trên đánh giá trước đó và tính hữu dụng của vòng đời kinh tế dự tính;
- Chi phí khấu hao không tính đến chi phí thay thế của tài sản tại mức giá hiện tại;
- Lợi nhuận không phản ánh chi phí kinh doanh thực sự, bao gồm cả việc thay thế tài sản tại một thời điểm nào đó;
- Do không tính tới lạm phát nên không đảm bảo được rằng đơn vị duy trì đủ mức vốn;
- Kế toán chi phí ban đầu làm cho các cổ đông và các nhà phân tích khó đánh giá hoạt động và năng lực quản lý thực sự vì những thay đổi của thị trường hiện tại không được tính trên cơ sở định giá ban đầu;
- Việc đánh giá trung thực các đơn vị khó tiến hành theo nguyên tắc chi phí ban đầu;
- Khó giải thích báo cáo trong một thời kỳ do từng năm liên quan tới sức mua khác nhau;
2. Nguyên tắc khách quan (Objectivity principle) qui định rằng sổ sách kế toán chỉ ghi nhận các nghiệp vụ kinh tế phát sinh mà giá trị hiện hành có thể được xác định khách quan.Thuật ngữ “khách quan” đề cập tới việc đo lường phải không thiên vị và phụ thuộc vào các chuyên gia độc lập. Nguyên tắc khách quan sẽ tạo ra một ấn tượng là hệ thống kế toán không chấp nhận các ước tính. Nhưng một ví dụ về sự ước tính là chi phí khấu hao được dựa trên sự đánh giá thời gian sử dụng của các tài sản cố định. Nguyên tắc khách quan sẽ loại trừ các giá trị tự có như giá trị nhãn hiệu, uy tín, giá trị của nguồn nhân lực v.v… của công ty. Một công ty có được nhãn hiệu thương mại xem như một tài sản ghi nhận trên bảng cân đối kế toán khi nghiệp vụ phát sinh liên quan đến giá cả được xác định khách quan. Giá trị thị trường các cổ phiếu của công ty sẽ phản ánh giá trị nhãn hiệu của nó và giá trị các tài sản vô hình khác ngay cả khi các tài sản này chưa được ghi nhận trên bảng cân đối kế toán.
3. Nguyên tắc trọng yếu (Conservatism principle) chỉ ra rằng, các doanh nghiệp được hạch toán cho các khoản lỗ dự tính khi có các bằng chứng không chắc chắn, nhưng không cho phép các doanh nghiệp được hạch toán cho các khoản lợi nhuận mong đợi. Do vậy, một sự đột phá nhanh chóng về công nghệ là các nhà sản xuất chế tạo ra con “chip” sẽ không được hạch toán. Chỉ khi các khách hàng mua “chip” và trả tiền hoặc hứa sẽ trả tiền, lúc đó trên sổ sách kế toán mới ghi nhận giá trị của con “chip” trong kinh doanh. Giá cả thị trường về các cổ phiếu của công ty sẽ thay đổi khi có thông báo về bứt phá công nghệ của công ty về con “chip”, giá cả cổ phiếu tăng lên sẽ dựa trên ước tính lợi nhuận của Công ty.
Các báo cáo tài chính của các doanh nghiệp ở Việt nam cũng như của các doanh nghiệp các nước khác, tuân thủ các nguyên tắc kế toán được chấp nhận chung, trong đó có những nguyên tắc được đề cập ở trên. Ngoài ra, để phản ánh ảnh hưởng của thay đổi giá cả, rút ngắn sự khác biệt giữa giá trị trên sổ sách và giá trị hiện tại của một thực thể kinh doanh, đồng thời làm cho thông tin cung cấp trong các báo cáo tài chính chở nên hữu ích hơn cho người sử dụng v.v... Thủ tướng Chính phủ đã có QĐ số 150 QĐ/TTg ngày 08/07/1999 về tổng kiểm kê tài sản và xác định lại giá trị tài sản doanh nghiệp nhà nước, thông tư số 64 TC/TCDN ngày 15/09/1999 của Bộ Tài Chính hướng dẫn chế độ trích lập và sử dụng dự phòng giảm giá hàng tồn kho, dự phòng công nợ phải thu khó đòi, dự phòng giảm giá chứng khoán tại doanh nghiệp nhà nước và các thông tư khác cùng 16 chuẩn mực kế toán Việt nam (VAS) đã ban hành. Tuy nhiên việc thực hiện các thông tư hướng dẫn về công tác kế toán vẫn còn gặp phải một số khó khăn, do vậy thông tin kế toán của các doanh nghiệp chưa thực sự hữu ích cho người sử dụng.
Để sử dụng các thông tin kế toán một cách hữu ích cho việc ra các quyết định, cần phải có thêm các thông tin bổ sung cho các báo cáo tài chính ban đầu để đáp ứng các mục tiêu của các báo cáo tài chính và để chúng trở nên đầy đủ trong điều kiện nhất định. Thông tin tài chính bổ sung phản ánh sự thay đổi giá cả có thể được lập theo nhiều cách khác nhau, đó là:

- Theo phương pháp về sức mua chung, thu nhập được công nhận sau khi sức mua chung của số vốn cổ đông được bảo toàn. Điều này liên quan đến khái niệm bảo toàn vốn tài chính: Vốn đồng nghĩa với tài sản thuần/vốn chủ sở hữu, nó được đo bằng đơn vị tiền tệ danh nghĩa. Lợi nhuận thể hiện khoản tăng vốn bằng tiền danh nghĩa trong kỳ;
- Theo phương pháp chi phí hiện tại, chi phí thay thế của một tài sản được sử dụng như cơ sở tính toán ban đầu. Thu nhập được công nhận sau khi khả năng hoạt động được bảo toàn. ở đây đề cập tới khái niệm bảo toàn vốn vật chất: vốn được xem là năng lực hoạt động, nó được đo bằng khả năng sản xuất. Lợi nhuận thể hiện sự tăng lên trong khả năng sản xuất trong kỳ;
- Theo phương pháp kết hợp, đó là việc sử dụng cả hai phương pháp nêu trên;
Cuối cùng, các thông tin sau đây phải được cung cấp bổ sung trừ khi những thông tin này là một phần trong báo cáo tài chính ban đầu:
- Các phương pháp được áp dụng;
- Bản chất của các chỉ số được áp dụng;
- Việc điều chỉnh lượng khấu hao bất động sản, nhà xưởng và thiết bị theo giá trị hiện tại. Phí khấu hao trong kỳ được tính theo giá này. Lợi nhuận ròng sẽ bị giảm theo cách điều chỉnh này;
- Việc điều chỉnh chi phí bán hàng: Mục đích là để tính chi phí hiện tại cho hàng hoá bán ra trong thời kỳ vào ngày thực tế hoặc ngày tính theo bình quân gia quyền. Lợi nhuận ròng bị giảm theo cách điều chỉnh này;
- Việc điều chỉnh liên quan tới các khoản bằng tiền, ảnh hưởng của việc đi vay hoặc lãi vốn khi những điều chỉnh này được xem xét trong việc quyết định mức thu nhập;
- ảnh hưởng toàn bộ đến kết quả của các điều chỉnh nêu trên cũng như bất kỳ các khoản nào khác phản ánh ảnh hưởng của giá cả biến động được báo cáo;
- Khi sử dụng phương pháp chi phí hiện tại thì chi phí hiện tại của bất động sản, nhà xưởng, thiết bị cũng như hàng tồn kho phải được công bố.


Ths. Phan Huy Lương TCCN kì I tháng 6 (trang 47)
 

CẨM NANG KẾ TOÁN TRƯỞNG


Liên hệ: 090.6969.247

KÊNH YOUTUBE DKT

Kỹ thuật giải trình thanh tra BHXH

Đăng ký kênh nhé cả nhà

SÁCH QUYẾT TOÁN THUẾ


Liên hệ: 090.6969.247

Top